— Я ніяк у гэтай сітуацыі не пацярпела, — адразу папярэджвае дзяўчына. — Пацярпелым бокам можна лічыць невядомага мне пакупніка маёй былой Astra. Адразу хачу падкрэсліць: у мяне няма мэты паскардзіцца ці кагосьці пакараць. Проста, на мой погляд, падобныя дзеянні ў развітых краінах былі б прызнаны такімі, што «маюць прыкметы махлярства», а віноўнікам пагражаў бы рэальны арышт. Людзі, якія куплялі і купляюць машыны ў аўтахаусах, павінны быць гатовы да непрыемных наступстваў. Нягледзячы на дамовы з пячаткамі, офісы і іншыя прыкметы цывілізаванага гандлю, нарвацца на падман можна гэтак жа лёгка, як і пры абмене ключ на ключ дзесьці на ціхай паркоўцы.

Раптоўнае амаладжэнне

Кіруючыся матывацыяй Паліны, прывядзём для параўнання дзве аб’явы аб продажы аднаго і таго ж Opel Astra J. Першую склала сама дзяўчына: «7 500 $, 2011 г., аўтамат, 1.6 л, бензін, 250 000 км. Прадаю аддушыну. Прычына — купля жылля. Сеў і паехаў, нічога не цячэ, працуе, як гадзіннік. На фота паказаны нюансы па кузаве, эканомце свой і мой час. Два камплекты колаў: зіма — штампаваныя дыскі, гума Tigar ад’ездзіла 1 сезон; лета — літыя дыскі, гума LingLong ад’ездзіла 2 сезоны. Гандаль дарэчны».

А наступная аб’ява — ужо ад імя аўтахауса: «8 450 $, 2012 г., аўтамат, 1.6 л, бензін, 135 000 км. Выдатны стан! Адзін гаспадар. Максімальная камплектацыя. Класічны аўтамат AISIN (не DSG, не варыятар і не робат). Поўны камплект ключоў. Магчымы абмен».

Часавы прамежак паміж з’яўленнем гэтых аб’яў у сетцы — крыху больш за тыдзень. Звяртае на сябе ўвагу розніца не толькі ў кошце (павялічыўся на $950), але і ў прабегу: кудысьці падзеліся 115 тыс. км. Да таго ж аўтамабіль «памаладзеў» на год, з’явілася інфармацыя аб адным уладальніку. Па даных дзяўчыны, гэта далёка ад рэчаіснасці: яна купіла хэтчбэк у мужчыны, а той прывёз яго з Расіі. Безумоўна, узнікаюць пытанні. Збянтэжылася і ўладальніца машыны.

Для сябе, але не зусім

Мы папрасілі былую ўладальніцу распавесці гісторыю ў храналагічным парадку.

— На маю аб’яву адгукнулася дзяўчына — пазваніла па тэлефоне. Гандляваліся з першапачатковай сумы ў $7500 да $6100. Таго ж дня дамовіліся аб сустрэчы ля гандлёвага цэнтра. Пакупніца была з мужчынам і дзіцём, расказвала пра тое, што машына патрэбна менавіта ёй. У мяне ў галаве была выразная карціна, што прадаю Opel фізічнай асобе.

Раніцай я зняла машыну з уліку, перадала пакупніцы пашпартныя даныя. Яна вярнулася праз тры гадзіны з дамовай камісіі, актам прыёму-перадачы, актам выкананых работ і разлікова-касавым ордэрам. Прыспешвала, каб я хутчэй падпісвала. Я яшчэ здзівілася: чаму дамова камісіі, а не дамова куплі-продажу? На што незнаёмка заўважыла: «Вы ж аўтахаусу машыну прадаяце». А да гэтага гаворка пра аўтахаус наогул не ішла, я думала, што прадаю асабіста ёй. Не зусім разумеючы тонкасці гульні, я падпісала дакументы. Тут жа атрымала наяўныя грошы. Для мяне гэтая сітуацыя была незразумелая: грошы ў мяне, машына ўсё яшчэ лічыцца на мне... Гэта як?

Наогул ёсць два варыянты продажу аўтамабіля праз аўтахаус. Першы — гэта выкуп машыны, калі складаецца дамова куплі-продажу паміж прадаўцом і аўтахаусам, згодна з якой права ўласнасці пераходзіць да аўтахауса, а былы ўладальнік атрымлівае грошы. Пасля кампанія сама прадае машыну, распараджаецца ёй паводле свайго меркавання. Другі варыянт — прыём машыны на камісію, калі складаецца дамова камісіі, а права ўласнасці застаецца на прадаўцу. Пасля паспяховага продажу аўтамабіля пакупнік перадае грошы аўтахаусу, той забірае сабе камісію, а астатняя сума паступае прадаўцу. У другім выпадку дамова куплі-продажу складаецца паміж былым уладальнікам і новым, гэта значыць аўтахаус выступае толькі як пасрэднік.

Выходзіць, у выпадку Паліны здзелку збіраліся правесці па нейкім «сярэднім» шляху: і з дамовай камісіі, і з маментальнай перадачай грошай. Не выключана, што гэта новая стратэгія заробку ва ўмовах, калі рынак ужываных аўто замер.

Якія перасцярогі ўзніклі ва ўладальніцы (з улікам, што грошы ўжо былі на руках)?

— На наступны дзень пасля падпісання папер аўтамабіль загналі на афарбоўку, хоць пісьмовай згоды я на гэта не давала, — сцвярджае Паліна. — Пры гэтым у дамове, а менавіта ў пункце 1.5, згадвалася, маўляў, калі на працягу месяца пакупнік не знойдзецца, машыну могуць вярнуць уласніку. А навошта мне аўтамабіль, пафарбаваны незразумела дзе і як, без майго дазволу? І што, калі Opel не купяць? Мне праз месяц давядзецца вяртаць усе атрыманыя грошы ці даплачваць 500 рублёў, каб аўто прастаяла на пляцоўцы яшчэ 30 дзён (па пункце 4.4 дамовы камісіі)? Карацей кажучы, галаваломка.

Акрамя таго, уладальнік працягвае несці адказнасць за штрафы па камерах хуткасці, а таксама па грамадзянскіх ісках — у выпадку, напрыклад, сур’ёзнага ДТЗ.

Паліна прыехала па адрасе, указаным у дамове, і ўсё ж дабілася, каб аўтакамісіёнка выкупіла ў яе Opel афіцыйна, аформіўшы дамову куплі-продажу. Пры гэтым дзяўчына адзначае:

— Стаўленне супрацоўнікаў аўтахауса да мяне было даволі несправядлівым, чула звароты ў зневажальным тоне кшталту «занадта маленькая, нічога не разумее» (мне 23 гады). Але што тут разумець, калі першапачаткова супрацоўнікі камісіёнкі пайшлі на падман. Відавочна, высветліўшы каліва праўды пра гэты бізнес, я чакала падвоху. Пасля таго як дамову аформілі, я вырашыла не звяртацца ў міліцыю: праблема была вырашана і ўдзел органаў не патрабаваўся.

Праз тыдзень Паліна знайшла аб’яву аб продажы яе былога Opel з карэкціроўкамі: меншы прабег, большы кошт.

Падман ёсць, а пакарання няма

Тут варта зноў згадаць, што ў нашай краіне з пункту гледжання крымінальнага права ўвядзенне ў зман пры продажы машыны не з’яўляецца злачынствам, як і згортванне прабегу. Значыць, за гэтыя дзеянні санкцыі ў рамках Крымінальнага кодэкса РБ не прадугледжаны.

На ўсялякі выпадак аўтахаусы падстрахоўваюцца. У стандартнай для камісіёнак дамове з пакупніком у раздзеле «Адказнасць бакоў» звычайна згадваюць: прадавец гарантуе, што тавар адпавядае тэхнічным характарыстыкам (назва мадэлі, год выпуску, найменне, аб’ём рухавіка, тып КПП, VIN, колер кузава і прабег) — але з удакладненнем «па даных спідометра». Там жа падкрэсліваецца: тавар з’яўляецца ўжываным і прадавец якіх-небудзь гарантыйных абавязацельстваў перад пакупніком не нясе. І яшчэ: «Пакупнік пацвярджае, што набывае ўжываны тавар, якасць тавару яго цалкам задавальняе». Унізе — подпіс кліента.

Такім чынам, пакарання за падман пры перапродажы машыны няма, а максімальная непрыемнасць для аўтахауса — прызнанне дамовы несапраўднай. Ды і то калі атрымаецца даказаць, што прабег быў згорнуты менавіта супрацоўнікам камісіёнкі ці па яго просьбе, а не «трэцяй асобай без ведама фірмы».

— Я шчыра спачуваю новаму ўладальніку, — кажа Паліна. — Калі заўважыла аб’яву аўтахауса аб продажы майго былога аўтамабіля, хацелася плакаць ад празмернай хлусні. І нейкі ж чалавек ужо стаў новым уладальнікам — машыну знялі з продажу. Я разумею, што праца камісіёнкі — прадаць аўтамабіль. Але калі пакупнік звяртаецца ў аўтахаус па машыну, ён ідзе туды ў спадзяванні, што ўсё ж гэта афіцыйная, юрыдычна аформленая кампанія, там не могуць падмануць. Насамрэч аказваецца, што любы чалавек можа нарвацца на ката ў мяшку.

Каментарый аўтахауса

— Мы паднялі дакументы на гэты Opel Astra J. У нас на руках дамова куплі-продажу ад 26 сакавіка — дзяўчына прадала машыну нашай юрыдычнай асобе, ІП. Дакумент аформлены ў трох экзэмплярах, засведчаны ў ДАІ, стаіць подпіс былой уладальніцы. Чаму Паліна падала дамову камісіі, мы не ведаем.

Наконт года выпуску і прабегу. Па дамове куплі-продажу набываецца транспартны сродак, уладальнікам становіцца іншая асоба, і ўжо яна нясе поўную адказнасць за аўто. Тое, што кажа Паліна, цалкам магчыма — яна можа казаць усё што заўгодна, яна мае права. Але юрыдычна яна зняла з сябе адказнасць за машыну і ўсклала яе на іншую асобу па ДКП. Грошы выплачаны, лёс Opel не павінен моцна яе цікавіць. У прававым полі мы маем рацыю. Нічога дрэннага, нічога супрацьзаконнага мы не рабілі.

«Onlíner па-беларуску» у Telegram. Падпiсвайцеся, каб не прапусцiць нашы новыя тэксты на роднай мове

Ёсць пра што расказаць? Пішыце ў наш телэграм-бот. Гэта ананімна і хутка

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onlíner без дазволу рэдакцыі забаронены. ng@onliner.by